สารเคมีทางการเกษตรคือวัตถุอันตราย?

Cr:http://www.cueid.org/content/view/8876/1

         ก่อนอื่นขอถือโอกาสนี้สวัสดีปีใหม่ท่านผู้อ่านทุกท่าน ขออำนาจคุณพระศรีรัตนตรัยและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั่วสากลโลก จงดลบันดาลให้ทุกท่านมีสุขภาพกายใจที่แข็งแรง สะสมพลัง สะสมความดี และมีความปรารถนาดีให้แก่กันตลอดไป สังคมจะมีคุณภาพ คงต้องเริ่มจากการสร้างคนซึ่งเป็นหน่วยย่อยของสังคมให้มีคุณภาพเสียก่อน และคงจะเริ่มจากที่ใครไม่ได้ ถ้าไม่เริ่มที่ตัวของเราเอง

          เมื่อกล่าวถึงเรื่องคุณภาพ สิ่งที่เป็นกังวลอยู่ในปัจจุบันคือปัญหาเรื่องคุณภาพชีวิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาจากสารเคมีตกค้างทั้งในสิ่งแวดล้อมและในอาหารที่รับประทานเข้าไป อันจะส่งผลต่อปัญหาสุขภาพที่ตามมา และสารเคมีทางการเกษตรก็ได้ตกเป็นจำเลยของสังคมมาโดยตลอด ช่วงไตรมาสสุดท้ายของปีที่แล้ว มีการวิจารณ์และออกมาให้ข้อมูลอย่างกว้างขวางต่อสาธารณะจากฝ่ายที่เห็นว่าพิษของสารเคมีทางการเกษตร เป็นอันตรายรุนแรงต่อสุขภาพของประชาชน และมีผลตกค้างในสิ่งแวดล้อม สารเคมีทางการเกษตรบางชนิดถึงเวลาที่จะต้องยกเลิกการอนุญาตให้ใช้ภายในประเทศกันเลยทีเดียว จนเกิดกระแสต่อต้านขึ้นในสังคม ในขณะที่บางกระแสก็ให้ความเห็นต่างออกไป โดยยังเห็นถึงความจำเป็นที่จะต้องใช้สารเคมีดังกล่าว ประชาชนอย่างเราๆ ท่านๆ ที่ยืนอยู่ตรงกลาง ได้แต่หันมองกันเลิ่กลั่ก ไม่ทราบว่าจะเชื่อฝั่งไหนดี 

          “ฉีกซอง” ฉบับต้นปี 2561 จึงขอนำท่านผู้อ่านติดตามและทำความเข้าใจต่อสถานการณ์ของสารเคมีทางการเกษตรที่เขาเรียกกันว่า “วัตถุอันตรายทางการเกษตร” เป็นอย่างไร โปรดติดตาม

วัตถุอันตราย?

          การควบคุมวัตถุอันตรายทางการเกษตร อยู่ภายใต้พระราชบัญญัติวัตถุวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 และที่แก้ไขเพิ่มเติม พระราชบัญญัติฉบับนี้บัญญัติขึ้นเพื่อสนองตอบต่อการควบคุมวัตถุอันตรายให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น เนื่องจากมีการนำวัตถุอันตรายมาใช้ในกิจการประเภทต่างๆ เป็นจำนวนมาก และวัตถุอันตรายบางชนิดก่อให้เกิดอันตรายอย่างร้ายแรงแก่มนุษย์ สัตว์ พืช ทรัพย์สิน และสิ่งแวดล้อมได้ แม้ว่าเดิมจะมีกฎหมายที่ใช้ควบคุมวัตถุที่ก่อให้เกิดอันตรายอยู่บ้างก็ตาม   แต่กฎหมายที่มีก่อนหน้านั้นมีด้วยกันหลายฉบับ  ต่างยุคต่างสมัย ทำให้บทบัญญัติแตกต่างกันรวมทั้งอยู่ภายใต้ความรับผิดชอบของหลายหน่วยงาน และยังไม่ครอบคลุมเพียงพอ จึงได้มีการปรับปรุงกฎหมายว่าด้วยวัตถุมีพิษ โดยขยายขอบเขตให้ครอบคลุม วัตถุอันตรายทุกชนิด  และกำหนดวิธีการควบคุมให้เหมาะสมมากขึ้น  พร้อมทั้งจัดระบบบริหารให้มีการประสานงานระหว่างหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง โดยพระราชบัญญัติฉบับนี้ มีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 7 เมษายน 2535 และมีกระทรวงอุตสาหกรรมเป็นผู้รับผิดชอบหลัก

          วัตถุอันตราย   ตามความหมายในพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 หมายถึง   วัตถุที่มีคุณลักษณะอย่างใดอย่างหนึ่ง ดังนี้ วัตถุระเบิดได้ วัตถุไวไฟ วัตถุออกซิไดซ์และวัตถุเปอร์ออกไซด์ วัตถุมีพิษ วัตถุที่ทำให้เกิดโรค  วัตถุกัมมันตรังสี  วัตถุที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรม วัตถุกัดกร่อน วัตถุที่ก่อให้เกิดการระคายเคือง และวัตถุอย่างอื่นไม่ว่าจะเป็นเคมีภัณฑ์ หรือสิ่งอื่นใดที่อาจทำให้เกิดอันตรายแก่บุคคล สัตว์ พืช ทรัพย์ และสิ่งแวดล้อม

           สำหรับกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ มีอำนาจหน้าที่ในการควบคุมวัตถุอันตรายที่ใช้ทางการเกษตร ประกอบด้วย สารป้องกันกำจัดศัตรูพืช  ผลิตภัณฑ์ที่ใช้ควบคุมการเจริญเติบโตของพืช  และวัตถุอันตรายที่ใช้ในการประมง   ซึ่งพระราชบัญญัติฉบับนี้ได้กำหนดให้สามารถควบคุมวัตถุอันตรายดังกล่าวได้ตามความจำเป็น โดยจำแนกวัตถุอันตรายออกเป็น 4  ชนิด กล่าวคือ วัตถุอันตรายชนิดที่ 1   หมายถึง วัตถุอันตรายที่การผลิต  การนำเข้า  การส่งออก  หรือการมีไว้ในครอบครองต้องปฏิบัติตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กำหนด ซึ่งกำกับดูแลโดยผู้ประกอบการปฏิบัติตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่วางไว้ โดยไม่ต้องขออนุญาตและแจ้งการประกอบกิจการล่วงหน้า โดยวัตถุอันตรายที่กรมวิชาการเกษตรรับผิดชอบในปัจจุบันไม่มีการจัดไว้ในกลุ่มดังกล่าว

ส่วนวัตถุอันตรายชนิดที่ 2 หมายถึง วัตถุอันตรายที่การผลิต การนำเข้า การส่งออก หรือการมีไว้ในครอบครองต้องแจ้งให้พนักงานเจ้าหน้าที่ทราบก่อนและต้องปฏิบัติตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กำหนด  โดยต้องแจ้งประกอบกิจการล่วงหน้าและต้องขอขึ้นทะเบียน แต่ไม่ต้องขออนุญาตประกอบกิจการ ซึ่งมีการควบคุมมากกว่าชนิดที่ 1 โดยในกลุ่มนี้มีวัตถุอันตรายทางการเกษตร ได้แก่ BT , NPV , สารสกัดจากสะเดา ไส้เดือนฝอยที่ใช้กำจัดแมลง และ White Oil เป็นต้น

           สำหรับวัตถุอันตรายชนิดที่ 3  หมายถึง วัตถุอันตรายที่การผลิต การนำเข้า การส่งออก   หรือการมีไว้ในครอบครองต้องได้รับใบอนุญาต ควบคุมโดยการขึ้นทะเบียนและขออนุญาตประกอบกิจการตามลักษณะ ได้แก่ การนำเข้า การส่งออก การผลิต การมีไว้ในครอบครอง ซึ่งหมายถึงมีไว้เพื่อขาย การเก็บรักษา การใช้และการรับจ้าง  ซึ่งสารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืชที่ใช้ในประเทศไทยส่วนใหญ่จะจัดอยู่ในกลุ่มดังกล่าว

          ในขณะที่ วัตถุอันตรายชนิดที่ 4   หมายถึง วัตถุอันตรายที่ห้ามมิให้มีการผลิต  การนำเข้า การส่งออก  หรือการมีไว้ในครอบครอง  ควบคุมโดยการห้ามประกอบกิจการใดๆ ได้แก่ สารซึ่งเป็นอันตรายและห้ามใช้  สำหรับในส่วนที่กรมวิชาการเกษตรรับผิดชอบ ได้ประกาศให้สารเคมีทางการเกษตรเป็นวัตถุอันตรายชนิดที่ 4  จำนวนทั้งสิ้น 98 รายการ

          ระบบการควบคุมวัตถุอันตรายตามนัยแห่งพระราชบัญญัติฉบับนี้  แบ่งออกเป็น 3 ลักษณะ  คือ การควบคุมด้วยการขึ้นทะเบียนวัตถุอันตราย  การควบคุมด้วยการอนุญาต ซึ่งผู้ที่ได้รับใบสำคัญการขึ้นทะเบียนแล้ว  ต้องขออนุญาตในการนำเข้า ส่งออก ผลิต  และมีไว้ในครอบครองซึ่งวัตถุอันตรายชนิดที่ 3  และการควบคุมหลังการขึ้นทะเบียนและการอนุญาต ซึ่งเป็นการกำกับดูแลให้เป็นไปตามบทบัญญัติของกฎหมาย ทั้งนี้ กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้ออกประกาศกําหนดให้สารป้องกันกําจัดศัตรูพืชทุกชนิดเป็นวัตถุอันตรายทางการเกษตรชนิดที่ 2,  3 และ4 ที่ต้องกํากับดูแลอย่างใกล้ชิด ซึ่งการผลิตหรือการนําเข้าซึ่งวัตถุอันตรายชนิดที่2 หรือ3 จะต้องนํามาขึ้นทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ก่อนและเมื่อได้รับใบสําคัญการขึ้นทะเบียนแล้วจึงจะผลิตหรือนําเข้าได้ ซึ่งกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ออกประกาศกระทรวงกําหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ ขั้นตอนในการดําเนินการขึ้นทะเบียนไว้คือ ผู้ผลิตหรือผู้นําเข้าต้องยื่นคําขอขึ้นทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่สำนักควบคุมพืชและวัสดุการเกษตร กรมวิชาการเกษตร แบ่งออกเป็น3 ขั้นตอน คือ ขั้นตอนที่1 การทดลองเบื้องต้นเพื่อทราบประสิทธิภาพและข้อมูลพิษเฉียบพลัน ขั้นตอนที่2 การทดลองชั่วคราวเพื่อสาธิตการใช้และข้อมูลพิษระยะปานกลาง  และขั้นตอนที่3 การประเมินผลขั้นสุดท้ายเพื่อรับการขึ้นทะเบียนโดยพนักงานเจ้าหน้าที่จะประเมินผลการทดลองความปลอดภัยต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อมเพียงพอต่อการใช้ ซึ่งรวมทั้งพิษเรื้อรังระยะยาว(2 ปี) ต่อสัตว์ทดลอง

คณะกรรมการ ?

องค์ประกอบของคณะกรรมการวัตถุอันตรายในพระราชบัญญัติดังกล่าวประกอบด้วย ปลัดกระทรวงอุตสาหกรรม เป็นประธานกรรมการ ผู้บัญชาการสำนักงานตำรวจแห่งชาติ   อธิบดีกรมการขนส่งทางบก   อธิบดีกรมการค้าภายใน   อธิบดีกรมการแพทย์   อธิบดีกรมควบคุมมลพิษ   อธิบดีกรมธุรกิจพลังงาน   อธิบดีกรมประมง  อธิบดีกรมปศุสัตว์ อธิบดีกรมวิชาการเกษตร  อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์  อธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร  เลขาธิการคณะกรรมการอาหารและยา เลขาธิการสำนักงานปรมาณูเพื่อสันติ  เลขาธิการสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม  ผู้แทนกระทรวงกลาโหม  ผู้แทนกระทรวงคมนาคม ผู้แทนสำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ และผู้ทรงคุณวุฒิ ซึ่งคณะรัฐมนตรีแต่งตั้งไม่เกินสิบคนเป็นกรรมการ และอธิบดีกรมโรงงานอุตสาหกรรมเป็นกรรมการและเลขานุการ   และผู้แทนกรมธุรกิจพลังงาน  ผู้แทนกรมโรงงานอุตสาหกรรม   ผู้แทนกรมวิชาการเกษตร   ผู้แทนสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา  และผู้แทนสำนักงานปรมาณูเพื่อสันติเป็นเลขานุการ กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิที่คณะรัฐมนตรีแต่งตั้งต้องเป็นผู้มีความรู้ ความเชี่ยวชาญ มีผลงานและประสบการณ์ที่เกี่ยวข้องกับสาขาวิชาเคมี  วิทยาศาสตร์  วิศวกรรมศาสตร์ เกษตรศาสตร์ หรือกฎหมาย และอย่างน้อยห้าคนในแต่งตั้งจากผู้ทรงคุณวุฒิที่เป็นตัวแทนขององค์การสาธารณประโยชน์และมีประสบการณ์ การดำเนินการคุ้มครองสุขอนามัย ด้านการคุ้มครองผู้บริโภค ด้านการเกษตรกรรมยั่งยืน ด้านการจัดการปัญหาวัตถุอันตรายในท้องถิ่น หรือด้านสิ่งแวดล้อม  ซึ่งกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิดังกล่าวมีวาระอยู่ในตำแหน่งคราวละสามปี   และเมื่อกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิพ้นจากตำแหน่งอาจได้รับแต่งตั้งอีกได้ แต่จะดำรงตำแหน่งเกินสองวาระติดต่อกันไม่ได้

          คณะกรรมการวัตถุอันตรายดังกล่าว ทำหน้าที่ในการกำหนดปริมาณองค์ประกอบ คุณสมบัติ  และสิ่งเจือปน ภาชนะบรรจุ วิธีตรวจและทดสอบภาชนะ  ฉลาก การผลิต  การนำเข้า  การส่งออก  การขาย  การขนส่ง  การเก็บรักษา  การกำจัด การทำลาย การปฏิบัติกับภาชนะของวัตถุอันตราย  การให้แจ้งข้อเท็จจริง  การให้ส่งตัวอย่าง  หรือการอื่นใดเกี่ยวกับวัตถุอันตรายเพื่อควบคุม ป้องกัน บรรเทา หรือระงับอันตรายที่จะเกิดแก่บุคคล  สัตว์  พืช  ทรัพย์  หรือสิ่งแวดล้อม  โดยคำนึงถึงสนธิสัญญาและข้อผูกพันระหว่างประเทศประกอบด้วย  รวมทั้งกำหนดให้มีการดำเนินการถ่ายทอดความรู้เกี่ยวกับวัตถุอันตราย และให้มีการประกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นต่อสิ่งแวดล้อม  สุขภาพอนามัย  ชีวิต  หรือทรัพย์สิน ซึ่งเกิดจากการประกอบกิจการ  และกำหนดให้มีผู้เชี่ยวชาญหรือบุคลากรเฉพาะรับผิดชอบในการดำเนินการอย่างหนึ่งอย่างใดตามที่กล่าวมาข้างต้น   ซึ่งผู้เชี่ยวชาญหรือบุคลากรเฉพาะต้องปฏิบัติตามหลักเกณฑ์วิธีการและเงื่อนไขที่รัฐมนตรีผู้รับผิดชอบกำหนดโดยความเห็นของคณะกรรมการที่ได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา ตลอดจนต้องรับผิดชอบกรณีเกิดปัญหาขึ้น  เว้นแต่จะพิสูจน์ได้ว่าไม่มีส่วนรู้เห็นกับเหตุการณ์ดังกล่าว การกำหนดให้มีผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทางมาให้คำแนะนำและควบคุมการประกอบกิจการวัตถุอันตราย  รวมทั้งการประกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นต่อสิ่งแวดล้อม สุขอนามัย ชีวิต หรือทรัพย์สินจากการประกอบกิจการดังกล่าว ได้ให้สํานักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค มีอํานาจหน้าที่ตามมาตรา 51 ควบคุมโฆษณาวัตถุอันตรายทางการเกษตรให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยการคุ้มครองผู้บริโภคด้วย

กล่าวโดยสรุปแล้วมาตรการควบคุมวัตถุอันตรายทางการเกษตรของกรมวิชาการเกษตร ประกอบด้วย การขึ้นทะเบียนวัตถุอันตราย เพื่อเลือกใช้วัตถุอันตรายที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัย โดยใบอนุญาตขึ้นทะเบียนวัตถุอันตราย มีอายุ 6 ปี กำหนดให้มีการขออนุญาตประกอบกิจการ เพื่อควบคุมการผลิต การนำเข้า การส่งออก และการมีไว้ในครอบครอง  และการควบคุมหลักการได้รับการขึ้นทะเบียนและการอนุญาต ได้แก่ การควบคุมคุณภาพของผลิตภัณฑ์ และการดำเนินคดีต่อผู้ฝ่าฝืนกฎหมาย

          ภายใต้คณะกรรมการวัตถุอันตราย ได้แต่งตั้งคณะอนุกรรมการขึ้นมารองรับการปฏิบัติงานตามกฎหมายหลายคณะด้วยกัน แต่ในส่วนที่เกี่ยวข้องกับวัตถุอันตรายทางการเกษตร มีคณะอนุกรรมการที่สำคัญ 3 คณะ คือ คณะอนุกรรมการพิจารณาข้อมูลและกลั่นกรองความเป็นอันตรายของวัตถุอันตรายชนิดต่างๆ     คณะอนุกรรมการพิจารณายกร่างกฎกระทรวงและประกาศกระทรวงออกตามความในพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 และคณะอนุกรรมการเพื่อพิจารณาการขึ้นทะเบียนวัตถุอันตรายทางการเกษตร โดยที่คณะอนุกรรมการแต่ละคณะสามารถตั้งคณะทำงานมารองรับการปฏิบัติงานในแต่ละด้านได้ด้วย

          สำหรับคณะอนุกรรมการพิจารณาข้อมูลและกลั่นกรองความเป็นอันตรายของวัตถุอันตรายชนิดต่างๆ  เป็นคณะอนุกรรมการที่คณะกรรมการวัตถุอันตรายแต่งตั้งขึ้นเพื่อให้ทำหน้าที่เสนอความเห็น และปรับปรุงแก้ไขหลักเกณฑ์วิธีการเกี่ยวกับการจัดประเภทและชนิดของวัตถุอันตรายต่อคณะกรรมการวัตถุอันตราย            พิจารณา ศึกษา  ทบทวนความเป็นอันตรายของสารต่างๆ  ที่จะประกาศ ระบุชื่อ ชนิด เป็นวัตถุอันตราย รวมทั้งหน่วยงานผู้รับผิดชอบ เช่น ประเมินค่าข้อมูลด้านพิษวิทยาและผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม เป็นต้นรวมทั้งให้คำปรึกษาแก่คณะกรรมการวัตถุอันตรายเกี่ยวกับความเป็นอันตรายของวัตถุอันตรายชนิดต่างๆ และปฏิบัติงานอื่นใดตามที่คณะกรรมการวัตถุอันตรายมอบหมาย

ส่วนคณะอนุกรรมการพิจารณาร่างกฎกระทรวงและประกาศกระทรวงออกตามความในพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535  มีหน้าที่ยกร่างกฎกระทรวงและประกาศกระทรวง ซึ่งออกตามความในพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 พิจารณากลั่นกรองและให้ความเห็นเกี่ยวกับร่างกฎกระทรวงหรือประกาศกระทรวงที่หน่วยงานผู้รับผิดชอบเสนอต่อคณะกรรมการวัตถุอันตราย ตลอดจนใหัความเห็นเกี่ยวกับหลักเกณฑ์และวิธีการปฏิบัติตามพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 ต่อคณะกรรมการวัตถุอันตรายและปฏิบัติการอื่นๆ ตามที่คณะกรรมการวัตถุนตรายมอบหมาย

คณะอนุกรรมการเพื่อพิจารณาการขึ้นทะเบียนวัตถุอันตรายทางการเกษตร มีหน้าที่เสนอความคิดเห็นเกี่ยวกับการกำหนดหลักเกณฑ์และวิธีการอันจำเป็น  ตลอดจนขั้นตอนในการขึ้นทะเบียนวัตถุอันตรายทางการเกษตร พิจารณาแผนการทดลองเกี่ยวกับวัตถุอันตรายทางการเกษตร  ติดตามดูแลผลการทดลองการประเมินผล และรับรองผลการทดลองของผู้ประสงค์จะขึ้นทะเบียนวัตถุอันตรายทางการเกษตร ตลอดจน           พิจารณาความถูกต้องของฉลากวัตถุอันตรายที่ใช้ในทางการเกษตร ให้ความเห็นต่อพนักงานเจ้าหน้าที่เกี่ยวกับการขึ้นทะเบียนวัตถุอันตรายที่ใช้ในทางการเกษตร   เสนอความเห็นเกี่ยวกับการเพิกถอนทะเบียนวัตถุอันตรายที่มีปัญหาภายหลังการพิจารณารับขึ้นทะเบียนแล้ว รวมทั้งการห้ามให้ และปฏิบัติการอื่นใดตามที่คณะกรรมการวัตถุอันตรายกำหนด ทั้งนี้ยังให้คณะอนุกรรมการชุดดังกล่าว สามารถแต่งตั้งคณะทำงานเพื่อพิจารณาหรือปฏิบัติการอย่างใดอย่างหนึ่งตามความจำเป็นโดยได้แต่งตั้งคณะทำงาน 3 คณะ คือ  คณะทำงานเพื่อประเมินเอกสารข้อมูลพิษวิทยาและพิษตกค้างของวัตถุอันตรายทางการเกษตรเพื่อการขึ้นทะเบียน  มีผู้อำนวยการกองวิจัยพัฒนาปัจจัยการผลิตทางการเกษตร (กปฝ.) เป็นประธานคณะทำงาน และผู้อำนวยการกลุ่มวิจัยวัตถุมีพิษการเกษตร เป็นเลขานุการ คณะทำงานเพื่อพิจารณาชีวภัณฑ์และผลิตภัณฑ์ธรรมชาติจากพืชที่ใช้ควบคุมศัตรูพืช มีผู้อำนวยการสำนักควบคุมพืชและวัสดุการเกษตร (สคว.) เป็นประธาน และ นักวิชาการชำนาญการพิเศษ กลุ่มควบคุมวัตถุอันตราย  เป็นเลขานุการ คณะทำงานชุดสุดท้าย คือ คณะทำงานดำเนินการเกี่ยวกับวัตถุอันตรายที่ต้องเฝ้าระวัง  ซึ่งมีอธิบดีกรมวิชาการเกษตร เป็นประธาน และนักวิชาการชำนาญการพิเศษ กลุ่มควบคุมวัตถุอันตราย สคว. เป็นเลขานุการ

ส่วนคณะทำงานดำเนินการเกี่ยวกับวัตถุอันตรายที่เฝ้าระวัง มีหน้าที่ศึกษา ติดตาม และรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับความเป็นพิษ พิษตกค้าง และผลกระทบจากการใช้วัตถุอันตรายทางการเกษตรที่ขึ้นทะเบียนแล้ว เสนอชื่อวัตถุอันตรายทางการเกษตรที่ควรจัดเข้าอยู่ในรายการเฝ้าระวังการใช้ กำหนดระยะเวลาการเฝ้าระวังการใช้ กำหนดเรื่องเกี่ยวกับวัตถุอันตรายและผลกระทบที่ต้องเฝ้าระวัง รวมทั้งเสนอผู้รับผิดชอบในการรวบรวมข้อมูลหรือศึกษาวิจัย ประเมินความเป็นอันตรายและผลกระทบภายหลังจากการเฝ้าระวัง เพื่อเสนอห้ามใช้หรือจำกัดการใช้ต่อคณะอนุกรรมการฯ และปฏิบัติงานอื่นที่คณะอนุกรรมการฯ มอบหมาย

 

Cr FB ศูนยืวิจัยพืชไร่สุพรรณบุรี

สารเคมีทางการเกษตร?

          จากข้อมูลของสำนักควบคุมพืชและวัสดุการเกษตร กรมวิชาการเกษตร พบว่า สัดส่วนการนำเข้าสารสำคัญ (active ingredient) ของวัตถุอันตรายทางการเกษตร ลำดับ 1 คือ กลุ่มของสารกำจัดวัชพืช ซึ่งพาราควอต (Paraquat dichloride) และไกลโฟเซต (Glyphosate-isopropylammonium) สารที่กำลังอยู่ในกระแสจัดเป็นสารกลุ่มดังกล่าวด้วย มีสัดส่วนการนำเข้าเมื่อเทียบกับสารประเภทอื่นระหว่างปี 2557-2560 สูงถึงร้อยละ 81.44 ,81.57,79.94 และ 77.74 ตามลำดับ รองลงมาคือ กลุ่มของสารป้องกันและกำจัดโรคพืช มีสัดส่วนการนำเข้าระหว่างปี 2557-2560 คิดเป็นร้อยละ 8.44 , 8.91 , 9.43 และ 11.78  ตามลำดับ ลำดับที่ 3 คือ กลุ่มของสารกำจัดแมลง ซึ่งคลอร์ไพรีฟอส (Chlorpyrifos) สารที่อยู่ในกระแสเช่นกัน จัดอยู่ในกลุ่มดังกล่าว โดยมีสัดส่วนการนำเข้าสารกลุ่มนี้ระหว่างปี 2557-2560 คิดเป็นร้อยละ 7.56, 6.82,8.11 และ 8.21 ตามลำดับ ในขณะที่สัดส่วนการนำเข้าสารชีวภัณฑ์เพื่อกำจัดศัตรูพืช (Microbial Pesticides) ในช่วงเวลาเดียวกัน คิดเป็นร้อยละ 0.13, 0.11 , 0.16 และ 0.11 ของการนำเข้าสาระสำคัญทั้งหมด ตามลำดับ

          ประเด็นที่สนใจประเด็นหนึ่ง คือ คณะกรรมการขับเคลื่อนปัญหาการใช้สารเคมีป้องกันและกำจัดศัตรูพืชที่มีความเสี่ยงสูง ได้เสนอแนวทางการลด ละ เลิก การใช้พาราควอต คลอร์ไพรีฟอส และไกลโฟเซต ซึ่งได้เสนอกรอบในการดำเนินการของสารแต่ละชนิด กล่าวคือ พาราควอต กำหนดแผนการยกเลิกการใช้ในวันที่ 1 ธันวาคม 2562 โดยกำหนดปริมาณการนำเข้า การเฝ้าระวังการตกค้างในผลผลิตและสิ่งแวดล้อม และการให้ผู้นำเข้ารายงานปริมาณการนำเข้า ปริมาณการขาย และปริมาณคงค้าง เช่นเดียวกับแผนการยกเลิกการใช้คลอร์ไพรีฟอส ซึ่งกำหนดกรอบการดำเนินการเช่นเดียวกับพาราควอต ส่วนไกลโฟเซตยังไม่ได้กำหนดแผนการยกเลิกการใช้ที่แน่นอน แต่ได้เสนอแนวทางให้จำกัดพื้นที่การใช้ กำหนดปริมาณการนำเข้า ระบบการแจ้งพื้นที่ที่นำไปจำหน่าย กำหนดกลไกในการควบคุมผู้ใช้งาน ปรับปรุงฉลากให้ระบุพื้นที่ห้ามใช้ และการควบคุมการโฆษณา

          ผลจากการแสดงท่าทีต่อสารเคมีทางการเกษตรทั้ง 3 ชนิดก่อให้เกิดผลกระทบที่ตามมา คือ ผู้นำเข้าเร่งนำเข้าสารเคมีทางการเกษตรกลุ่มดังกล่าวเข้ามาในประเทศ โดยเมื่อพิจารณาจากสถิติการนำเข้าสารสำคัญ พบว่าในกลุ่มของสารกำจัดวัชพืช ซึ่งพาราควอตและไกลโฟเซตอยู่ในกลุ่มดังกล่าว ปริมาณการนำเข้าในปี 2560 พุ่งสูงถึง 79,391 ตัน ในขณะที่ปี 2559 ปริมาณการนำเข้าอยู่ที่ 67,456 ตัน เพิ่มขึ้น 11,935 ตัน หรือ คิดเป็นร้อยละ 17.69 ของปี 2559 เช่นเดียวกับกลุ่มสารป้องกันและกำจัดโรคพืช พบว่าในปี 2559 มีการนำเข้าสารสำคัญในกลุ่มนี้ 7,958 ตัน แต่ในปี 2560 ปริมาณการนำเข้าเพิ่มเป็น 12,029 ตัน หรือเพิ่มขึ้น 4,071 ตัน คิดเป็นร้อยละ 51.16 ของปีก่อน โดยที่สภาพการระบาดของโรคพืชไม่ได้แตกต่างจากปีก่อนๆ เท่าใดนัก จึงเป็นประเด็นที่น่าสนใจและควรติดตามอย่างใกล้ชิดในปีใหม่นี้

          สำหรับพาราควอต ถูกค้นพบในปี พ.ศ. 2498 เป็นสารกำจัดวัชพืชในกลุ่ม bipyridinium หรือ bipyriddilium โครงสร้างที่เป็นประจุบวกจะมีน้ำหนักโมเลกุล 186.261 กรัม/โมเลกุล และหากอยู่รูปของเกลือไดคลอไรด์ จะมีน้ำหนักโมเลกุล 257.16 กรัม/โมเลกุล เป็นสารที่ไม่ระเหย มีค่าความดันไอ 1x10⁴ Pa ละลายน้ำได้ดีมาก 620,000 มิลลิกรัม/ลิตร ที่ 25 องศาเซลเซียล ไม่ละลายใน ethanol แต่สามารถละลายใน acetone ได้เล็กน้อย สามารถสลายตัวด้วยแสง UV และจุลินทรีย์ในดิน ไม่มีการเคลื่อนย้ายในพืช และไม่สามารถซึมเข้าสู่รากพืชได้  ในสภาพที่มีแดดจัดพาราควอตจะสลายตัวร้อยละ 50 ภายใน 34-46 วัน  สารที่เกิดจากการสลายตัว คือ N-methyl isonicotinic acid (4-carboxy-1-methylpyridinium) สารดังกล่าวมีค่า LD₅₀ ทางปาก เท่ากับ 5,000 มิลลิกรัม/กิโลกรัม จัดเป็นสารที่มีค่าความเป็นพิษต่ำ เริ่มจำหน่ายครั้งแรกที่ประเทศมาเลเซียในปี พ.ศ. 2505 ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นสารกำจัดวัชพืชในประเทศต่างๆ ทั่วโลกราว 85 ประเทศ ใช้กับพืชมากกว่า 100 ชนิด ซึ่งปัจจุบันประเทศไทยยังมีการขึ้นทะเบียนสารดังกล่าวอยู่ ลักษณะการทำลายของพาราควอตเป็นสารกำจัดวัชพืชแบบไม่เลือกทำลายชนิดสัมผัส ใช้ฉีดพ่นทางใบหลังวัชพืชงอก ซึมสู่เนื้อเยื่อสีเขียวของเซลพืชได้เร็ว ไม่ทำลายส่วนที่เป็นสีน้ำตาลของพืช ทนทานต่อการชะล้างโดยฝน  มีการใช้อย่างแพร่หลายในพืชไร่ ไม้ผล ยางพารา ปาล์มน้ำมัน ตลอดจนใช้ควบคุมวัชพืชนอกพื้นที่การเกษตรด้วย องค์การอนามัยโลกได้สรุปไว้ในปี 1984 ว่าหากใช้ตามคำแนะนำที่ระบุไว้ในฉลาก ระดับสารตกค้างในพืช อาหาร และน้ำดื่ม จะไม่เกิดอันตรายต่อสุขภาพเด็กและประชาชนทั่วไป และในปี 1997 US EPA ของสหรัฐอเมริกา ได้รายงานว่าการใช้พาราควอตตามคำแนะนำไม่เกิดผลกระทบต่อนกและสิ่งมีชีวิตอื่น ซึ่งพาราควอตเป็นพิษต่ำต่อผึ้ง มีความเป็นพิษเล็กน้อยต่อปลา เป็นพิษปานกลางต่อนก และไม่มีผลกระทบต่อไส้เดือนดิน

          ส่วนคลอร์ไพริฟอส เป็นสารกำจัดแมลงอยู่ในกลุ่ม organophosphate สูตรเคมีคือ C₉H₁₁Cl₃NO₃PS ถูกพัฒนาขึ้นโดยนักวิทยาศาสตร์ของบริษัท Dow Chemical และ Dow Agro Science วางจำหน่ายในยุคเดียวกับพาราควอต มีคุณสมบัติกำจัดแมลงได้หลายชนิดและกว้างขวาง ทั้งถูกตัวตาย กินตาย ซึมผ่านใบ หรือเป็นไอระเหย ได้รับการขึ้นทะเบียนให้ใช้กว่า 100 ประเทศทั่วโลก มีค่าLD₅₀ ทางปาก 96 มิลลิกรัม/กิโลกรัม  ซึ่งจัดความเป็นพิษตามมาตรฐานขององค์การอนามัยโลก (WHO) อยู่ในระดับ 2 มีค่าความเป็นพิษปานกลาง สัญลักษณ์แถบสีเหลือง  ค่าเฉลี่ยครึ่งชีวิตของคลอร์ไพรีฟอสในพื้นที่เพาะปลูกอยู่ที่ 1-14 วัน ที่ผิวดิน และ 30-60 วันที่ระดับชั้นดินที่ลึกลงไป ตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตรให้ใช้สารคลอร์ไพริฟอสในการกำจัดหนอนเจาะสมอฝ้าย เสี้ยนดิน เพลี้ยอ่อน เพลี้ยจักจั่น ด้วงงวงมันเทศ ผีเสื้อข้าวเปลือก ด้วงงวงข้าว ด้วงงวงข้าวโพด มอดแป้ง มอดสยาม หนอนเจาะลำต้น หนอนเจาะฝัก หนอนหน้าแมว หนอนร่านโพนีตา แมลงดำหนาม และด้วงงวงในกล้วย พืชที่แนะนำให้ใช้ ได้แก่ ถั่วเหลือง ถั่วลิสง มันเทศ ข้าวเปลือกที่ใช้ทำพันธุ์ นุ่น ปาล์มน้ำมัน มะพร้าว และกล้วย โดยไม่มีคำแนะนำให้ใช้ในกลุ่มพืชผักและผลไม้ แต่อย่างใด อย่างไรก็ตามคลอร์ไพริฟอสยังเป็นพิษต่อปลา ต้องระมัดระวังการชะล้างลงสู่แหล่งน้ำ รวมทั้งเป็นพิษต่อผึ้ง จึงห้ามใช้ในระยะที่พืชมีดอกกำลังบาน และมีความเป็นพิษต่อตัวห้ำและตัวเบียน จึงต้องใช้อย่างระมัดระวัง โดยระยะปลอดภัยหลังการใช้สาร ต้องเว้นระยะเวลาก่อนเก็บเกี่ยวผลผลิตหลังพ่นสารครั้งสุดท้าย 7 - 14 วัน เป็นอย่างน้อย

          ในส่วนของไกลโฟเซต (Glyphosate) หรือ N-(ฟอสโฟโนเมทิล) ไกลซีน เป็นสารกำจัดวัชพืช ใช้ได้ทั้งในพื้นที่ที่ทำการเกษตรและพื้นที่ที่ไม่ได้ทำการเกษตร สูตรโมเลกุล คือ C₃H₈NO₅P     น้ำหนักโมเลกุล เท่ากับ 169.07 จุดเดือดอยู่ที่ 109 องศาเซลเซียส สามารถละลายน้ำได้ร้อยละ 1.2 ที่อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส เป็นสารที่ใช้ทางใบ ควบคุมวัชพืชแบบหลังงอกและไม่เลือกทำลาย สามารถควบคุมวัชพืชพวกวงศ์หญ้า วัชพืชใบกว้างปีเดียว และวัชพืชข้ามปี พวกหญ้าคา ตลอดจนพวกวัชพืชไม้พุ่มเยื่อแข็ง เช่น ไมยราบยักษ์ แต่ส่วนใหญ่จะเป็นพิษรุนแรงกับวัชพืชพวกวงศ์หญ้าปีเดียว สารสามารถดูดซึมเข้าทางใบหรือส่วนที่มีสีเขียวอื่นๆ ภายหลังฉีดพ่นสารออกฤทธิ์จะเคลื่อนย้ายหรือถูกดูดซึมเข้าสู่ท่อลำเลียงอาหารไปยังส่วนต่างๆ ของต้นพืช แล้วทำลายจุดเจริญของพืชทั้งส่วนยอดและราก จัดเป็นสารกำจัดวัชพืชที่มีปริมาณการใช้งานมากที่สุดในสหรัฐอเมริกา บริษัทมอนซานโต้ถือสิทธิบัตรและผลิตจำหน่ายในสหรัฐอเมริกามาตั้งแต่ทศวรรษ 1970 ในชื่อการค้า ราวด์อัพ (Roundup) ในปัจจุบันบริษัทมอนซานโต้ได้พัฒนาพืชที่ผ่านการตัดแต่งพันธุกรรมให้สามารถทนทานต่อไกลโฟเซตได้ เช่น ถั่วเหลือง ข้าวโพด ถั่วอัลฟัลฟา ข้าวฟ่าง คาโนลา ทำให้สามารถฉีดพ่นไกลโฟเซตเพื่อทำลายวัชพืชโดยไม่ทำลายพืชผล เพิ่มความสะดวกและลดค่าใช้จ่ายในการจัดการ ใช้ชื่อการค้าว่า พืชราวด์อั้พ เรดดี้ (Roundup Ready Trait) ทั้งนี้ สิทธิบัตรที่บริษัทมอนซานโตได้รับนั้น มีผลคุ้มครองถึงปี ค.ศ. 2000 ปัจจุบันผู้ผลิตรายอื่นจึงสามารถผลิตและจำหน่ายไกลโฟเซตในท้องตลาดได้ในชื่อทางการค้าต่าง ๆ กัน

          การใช้สารเคมีทางการเกษตรเหล่านี้ ผู้ใช้ต้องปฏิบัติตนให้ถูกต้องตามหลักเกณฑ์ของการป้องกันอันตรายจากสารเคมีทางการเกษตร ไม่ว่าจะเป็นการสวมถุงมือ ใส่หน้ากาก แต่งกายรัดกุม ฉีดพ่นเหนือลม ระวังไม่ให้สารเคมีเข้าตา จมูก และปาก ชำระล้างร่างกายให้สะอาดทุกครั้งหลังการใช้สารดังกล่าว ห้ามคนหรือสัตว์เข้าไปในบริเวณที่ใช้สารอย่างน้อย 24 ชั่วโมง เป็นต้น ต้องใช้ตามวิธีและอัตราที่ระบุไว้ในฉลากเท่านั้น ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นและสำคัญมากที่ผู้ใช้จะต้องศึกษาเรียนรู้ให้เข้าใจอย่างถ่องแท้ เช่นเดียวกับเจ้าของผลิตภัณฑ์จะต้องมีความรับผิดชอบต่อผลิตภัณฑ์ของตน ไม่แนะนำการใช้ที่ผิดไปจากฉลาก และให้ความรู้ ข้อเท็จจริงแก่เกษตรกรเพื่อให้เกษตรกรใช้สารเคมีทางการเกษตรถูกต้อง การห้ามใช้สารเคมีทางการเกษตรใดๆ อาจจะไม่ใช่ประเด็นที่สำคัญ หากผู้เกี่ยวข้องเคร่งครัดต่อการใช้สารเคมีทางการเกษตรให้เป็นไปตามหลักวิชาการและมีความรับผิดชอบต่อหน้าที่ของตนเอง

          แต่....ความจริงหาเป็นเช่นนั้นไม่

 ปริมาณการนำเข้าสารสำคัญของวัตถุอันตรายทางการเกษตร ปี 2557-2560 (หน่วย:ตัน)

ลำดับ	ประเภท	2557	2558	2559	2560
1	สารกำจัดแมลง	5,987	5,385	6,840	8,390
2	สารป้องกันและกำจัดโรคพืช	6,682	7,040	7,958	12,029
3	สารกำจัดวัชพืช	64,429	64,445	67,456	79,391
4	สารกำจัดไร	736	665	603	608
5	สารกำจัดหนู	108	195	139	90
6	สารควบคุมการเจริญเติบโตของพืช	292	417	557	828
7	สารกำจัดหอยและหอยทาก	22	25	21	108
8	สารรมควันพิษ	851	830	804	674
9	สารกำจัดไส้เดือนฝอย	ns	ns	0	0
รวม		79,108	79,003	84,379	102,119
10	สารชีวภัณฑ์กำจัดศัตรูพืช	106	87	137	112

ที่มา  : สำนักควบคุมพืชและวัสดุการเกษตร กรมวิชาการเกษตร (2561)

หมายเหตุ : ns ปริมาณน้อยมาก (ต่ำกว่า 10 กิโลกรัม)

(ขอบคุณ : สำนักควบคุมพืชและวัสดุการเกษตร กรมวิชาการเกษตร สมาคมวิทยาการวัชพืชแห่งประเทศไทย ศ.ดร.รังสิต สุวรรณมรรคา คุณสุเทพ สหายา /ข้อมูล)

พบกันใหม่ฉบับหน้า                                                                  สวัสดีปีใหม่……อังคณา

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

หมายเหตุ

บทความดังกล่าวเป็นต้นฉบับของคอลัมน์ฉีกซอง ในจดหมายข่าวผลิใบ ก้าวใหม่งานวิจัยและพัฒนาการเกษตร ของกรมวิชาการเกษตร ฉบับเดือนมกราคม 2561 แต่เนื่องจากไม่ได้มีการนำออกมาเผยแพร่จึงขออนุญาตทยอยนำต้นฉบับประจำปีงบประมาณ 2561 ออกมาเผยแพร่ทางช่องทางนี้ หวังว่าคงจะเกิดประโยชน์ต่อท่านผู้อ่านทุกท่านตามสมควร